Historia Parafia Kwieciszewo

HISTORIA KWIECISZEWA

Analizując książki z zakresu geografii historycznej dowiemy się, że to właśnie Kwieciszewo było grodem granicznym między Wielkopolską i Kujawami i przez to odgrywało wielką rolę strategiczną w Średniowieczu. Granica Kujaw przebiega na lewym brzegu Wisły, od ujścia Skrwy na południu, po ujście Wdy na północy. Dalej na zachód do Koronowa i Nakła po Pakość do linii Noteci. Tam skręca na zachód od tej rzeki, biegnie przez jezioro Trląg, zataczając łuk przecina lasy strzelińskie (okolice Kwieciszewa), dochodzi do jeziora skulskiego i górną Notecią biegnie dalej obejmując jezioro Brdowskie, Chodecz i Lubień, aby dojść poprzez Skrwę do Wisły. 

Jednak, Kwieciszewo nie rozwinęło się i pozostało jednym z najmniejszych miast powiatu gnieźnieńskiego, wpływ na to miały częste najazdy jak choćby w roku 1383, kiedy to zostało zniszczone i zrabowane w czasie walk między Mazowszanami i Wielkopolanami. Warto dodać, że już w XV w. istniała, w Kwieciszewie szkoła, jednak jej dokładna lokalizacja nie jest znana. O tym, że ośrodek szkolny w Kwieciszewie był dobrze rozwinięty świadczy to, że w latach 1400-1510 studiowało na Akademii Krakowskiej 9 studentów pochodzących z Kwieciszewa. Najbardziej znany był Jakub z Kwieciszewa, który jako jedyny z regionu mogileńskiego wyjechał na Uniwersytet w Wiedniu.

JAKUB Z KWIECISZEWA- w 1438 przybył na uniwersytet krakowski, był już wówczas bakalarzem. Jako jedyny z regionu wyjechał na studia poza granice Polski. Zaczął od wpisania się na uniwersytet we Wiedniu w 1429 roku, jednakże szybko przeniósł się na uniwersytet praski , wówczas bardzo rzadko odwiedzany przez studentów polskich, i tam w 1431 roku uzyskał tytuł bakalarza. Prawdopodobnie wykładał przez jakiś czas na tym uniwersytecie, gdyż nie zabiegał o zwolnienie go od regulaminowych wykładów, a na uniwersytet krakowski wpisał się dopiero po siedmiu latach w 1438 roku i już po roku dalszych studiów został mistrzem nauk wyzwolonych. Później parał się medycyną, spotykamy go bowiem jako lekarza, trochę szarlatana, praktykującego w Brześciu Kujawskim. Odmiennie niż inni mistrzowie krakowscy z powiatu mogileńskiego stabilizujący się przy uniwersytecie Jakub z Kwieciszewa reprezentuje typ wędrownego klerka, żyjącego ze sprzedawania swej wiedzy nabytej na uniwersytetach, nie troszcząc się o stabilizację i karierę.

Od 1591 roku Kwieciszewo staje się własnością kapituły gnieźnieńskiej z daru prymasa Karnkowskiego. W XVI wieku Kwieciszewo zostało wcielone do klasztoru mogileńskiego. W wieku XVI ważną gałęzią produkcji wiejskiej było młynarstwo. Znaczna liczba wsi posiadała własne młyny wodne i wiatraki, takie młyny również w owym czasie leżały w mieście Kwieciszewo. Niektóre z miast mogileńskich odgrywały jednak rolę punktów etapowych, pewnych handlowych dróg, wiodących przez Wielkopolskę i Kujawy, Śląsk z Pomorzem. Jedna z tych dróg była droga śląska, która prowadziła przez Głogów, Wschowę, Poznań, Gniezno, dalej przez Lubiń, Wylatowo, Kwieciszewo oraz Strzelno do Torunia. W XVII wieku miasteczko Kwieciszewo posiadało jedynie około trzech rzemieślników. W okresie wcześniejszym prawdopodobnie rzemiosło było tu reprezentowane przez znacznie większą liczbę osób, gdyż wzmianka źródłowa z 1554 roku wymienia samych rzemieślników od 4 do 6. Świadczy to o powolnym "wymieraniu" tego miasta. Kwieciszewo również było zdane na pastwę rabunków żołnierskich. W 1659 z ogólnej liczby 56 domów w mieście, 46 zostało spalonych i spustoszonych przez wojsko. W Kwieciszewie ze względu na brak warunków mieszkańcy licznie opuszczali miasteczko. Inwentarz z 1773 podaje między innymi, że jeden z mieszkańców "domostwo sprzedał, a rolę porzucił i poszedł z miasteczka."

   Po pierwszym rozbiorze Polski, Kwieciszewo przeszło pod panowanie Prus.

Władze pruskie zmieniają jego nazwę na Blütenau.

     Dane statystyczne XIX wiek:  

     Ze względu na słaby rozwój utraciło prawa miejskie w roku 1873.

     W roku 1918 Kwieciszewo odzyskuje niepodległość, a jego mieszkańcy czynnie uczestniczą w Powstaniu Wielkopolskim wystawiając oddział powstańczy.

Kwieciszewski oddział powstańczy

Odrodzone Kwieciszewo liczyło ok 920 mieszkańców, i było do roku 1932 tzw. gminą wiejską, po czym po reformie administracyjnej weszło w skład gminy zbiorowej Gębice. W Kwieciszewie w tym okresie istniała parafia rzymsko-katolicka i parafia ewangelicka. W dwudziestoleciu międzywojennym w Kwieciszewie do najbardziej popularnych stowarzyszeń młodzieżowych należały: Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej (KSMM), oraz Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej (KSMŻ). Stowarzyszenia te powstały w 1934 roku i znajdowały się pod całkowitą opieką Kościoła. Założycielem ich był ówczesny proboszcz ksiądz Stanisław Kubiński. Praca w powyższych stowarzyszeniach polegała na urządzaniu wspólnych imprez, jak: zabawy, zloty, przedstawienia, obozy, wycieczki krajoznawcze, a w przypadku młodzieży męskiej dochodziły jeszcze zawody strzeleckie. W okresie gwiazdkowym urządzano łamanie się opłatkiem i wieczorki wigilijne. Corocznie bardzo uroczyście obchodzono święto patrona młodzieży i powyższych organizacji, dzień św. Stanisława Kostki.  W okresie przedwielkanocnym członkowie obu stowarzyszeń uczestniczyli w rekolekcjach. Do każdej organizacji docierało pismo- Archidiecezjalnego Organu KSMM ,,Młody Hufiec". Problematyka poruszana na łamach tego miesięcznika stanowiła przedmiot dyskusji na zebraniach. Przybudówkę dla KSMŻ stanowiło koło Katolickiego Związku Polek (KZP), skupiające głównie młodzież żeńską. W jego pracy kładziono wielki nacisk na problematykę wychowania w duchu katolickim, oraz obywatelskim.                                               

W Kwieciszewie 23 sierpnia 1936 roku, odbył się bardzo uroczysty zlot wszystkich członkiń KSMŻ z powiatu mogileńskiego. Uroczystą mszę świętą odprawił wraz z wieloma kapłanami z sąsiednich parafii ks. Stanisław Kubiński.

Z działających w Kwieciszewie stowarzyszeń powiązanych z Kościołem należy wspomnieć jeszcze o Katolickim Towarzystwie Robotników Polskich, oraz o Towarzystwie Czeladzi Katolickiej. W statutach do podstawowych zadań zaliczały samopomoc, oraz ochronę interesów własnych. Dla robotników rolnych, nie  objętych do 1918 roku prawem zrzeszania, stanowiły pierwsze i jedyne publiczne organizacje. Zamiarem założycieli tego ruchu było powołanie przyparafialnych kół w większych skupiskach robotników. W Kwieciszewie KTRP swoją działalność prowadziło do momentu wybuchu II wojny światowej, niestety trudna jest do ustalenia liczba jego członków. Aktywność KTRP przejawiała się w życiu towarzyskim, sprowadzającym się do urządzania zabaw tanecznych, dzielenia się opłatkiem połączonego z zabawą, podejmowania prób na amatorskiej scenie teatralnej, urządzania odczytów i pogadanek, udziału w uroczystościach kościelnych. Jako hymnu organizacja ta używała pieśni pt. ,,My chcemy Boga". W połowie lat 30 KTRP organizowało tzw. ,,Tygodnie Społeczne". Poświęcane one były wykazywaniu potrzeb praktycznego realizowania wskazań encyklik papieskich w aktualnym życiu społeczno-religijnym. W Kwieciszewie na takie spotkania uczęszczało średnio ok 150 mieszkańców.

Pod patronatem Kościoła, działo również w Kwieciszewie Towarzystwo Śpiewu im. św. Cecylii,  będąc jego chlubną wizytówką. Towarzystwo śpiewacze, obok występów wokalnych, dość często organizowało przedstawienia na amatorskiej scenie teatralnej z udziałem w charakterze aktorów własnych członków.

W Kwieciszewie spośród partii politycznych, największym zainteresowaniem cieszyła się Narodowa Partia Robotnicza (NPR). Była ona swego rodzaju fenomenem w dziejach zorganizowanego polskiego ruchu robotniczego. Istniała stosunkowo krótko, bo tylko 17 lat (1920-1937), działalnością swoją ogarnęła tylko część ziem polskich, głównie tereny b. zaboru pruskiego, nie występowała wogóle w b. zaborze austriackim, a na ziemiach b. zaboru rosyjskiego działała tylko w niektórych ośrodkach okręgu łódzkiego, w Warszawie i Zagłębiu Dąbrowskim. Mimo to odegrała istotną rolę w dziejach polskiego ruchu robotniczego. W pierwszych latach po odbudowie niepodległego państwa polskiego skupiała największą liczbę robotników, jak również była najbardziej robotniczą partią pod  względem składu społecznego spośród wszystkich partii politycznych podejmujących działalność w środowisku robotniczym, należy dodać że największą reprezentację w jej szeregach stanowili robotnicy rolni. Najliczniejsza była organizacja wielkopolska która liczyła 35-40 tys. członków. Koło NPR w Kwieciszewie powstało w 1926 roku i działało do roku 1937. W 1934 roku powstała również jej młodzieżowa przybudówka tzw. Związek Młodzieży Pracującej ,,Jedność". O  popularności NPR  w Kwieciszewie świadczą wyniki wyborów do parlamentu II RP z roku 1928 i 1930.

            Wybory do sejmu w 1928 roku:

W tych wyborach w gminie wiejskiej Kwieciszewo, uprawnionych do głosowania było 696 mieszkańców, głosów złożyło 596, głosów ważnych oddano 584. Z tej liczby głosów na listę numer 7 (Narodowa Partia Robotnicza) oddano 297 głosów. Pozostałe głosy oddano na: Blok Mniejszości Narodowych 54 głosy, Narodowo-Państwowy Blok Pracy 28 głosów, Listę Katolicko-Narodową 55 głosów, Polski Blok Katolicki Polskiego Stronnictwa Ludowego ,,Piast" i Chrześcijańskiej Demokracji 83 głosy, Stronnictwo Pracy Kresów Zachodnich 67 głosów.

          Wybory do sejmu w 1930 roku:

W tych wyborach w gminie wiejskiej Kwieciszewo, uprawnionych do głosowania było 688 mieszkańców, głosy złożyło 562, głosów ważnych oddano 562. Z tej liczby głosów na listę numer 7 tzw. Centrolew w skład którego wchodziła Narodowa Partia Robotnicza oddano 210 głosów. Pozostałe głosy oddano na: Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem 131 głosów, Listę Narodową 163 głosy i Niemiecki Blok Wyborczy 58 głosów. 

Jak widać z powyższych statystyk w Kwieciszewie dużym poparciem poza NPR cieszył się również ruch ludowy reprezentowany przez PSL ,,Piast", przemianowany w 1931 roku w wyniku zjednoczenia partii chłopskich na Stronnictwo Ludowe. Z ruchem ludowym związane było istniejące w Kwieciszewie od roku 1924 Kółko Rolnicze, jego działalność obejmowała takie dziedziny jak oświatę rolniczą, kształtowanie stosunków rolników z administracją, zabiegi o korzystne ceny na płody rolne i organizowanie imprez oświatowych takich jak ,,Tygodnie Rolnicze". 

Z punktu widzenia bezpieczeństwa i ochrony mienia materialnego ludności nieocenione znaczenie miała Straż Pożarna powstała w Kwieciszewie w roku 1924. Z dokumentów archiwalnych można dowiedzieć się, że Stowarzyszenia Ochotniczych Straży Pożarnych należały do najpopularniejszych organizacji w ówczesnym powiecie mogileńskim. W 1934 roku znajdowały się one w 48 miejscowościach powiatu i należało do nich około 1000 osób. W roku 1938 liczba kół OSP wzrosła do 53 i liczba strażaków do 1450. Strażacy należący do szeregów OSP mieli wiele pracy ponieważ pożary były bardzo częste, a straty wywoływane przez nie przekraczały w niektórych latach wysokość budżetu całej gminy i powiatu. Mieszkańcy poszczególnych miejscowości chcąc ochronić je przed pożarami budowali w centralnym miejscu miejscowości figury św. Wawrzyńca. Taka figura została wybudowana, również w Kwieciszewie, niestety została ona zniszczona przez żołnierzy niemieckich we wrześniu 1939 roku. Odbudowano ją dopiero po wojnie, można ją podziwiać do dnia dzisiejszego. 

Analizując okres międzywojenny, należy wspomnieć o zamieszkującej w Kwieciszewie mniejszości niemieckiej i niewielkiej mniejszości żydowskiej. Mniejszość niemiecka liczyła w Kwieciszewie ok. 90-120 osób, można tak wnioskować po wynikach wyborczych z roku 1928 i 1930, gdyż w obydwu wyborach wystawione były listy niemieckie. W roku 1930 na Niemiecki Blok Wyborczy głosowało 58 mieszkańców Kwieciszewa. W tych wyborach bierne prawo wyborcze przysługiwało od 21 roku życia, więc wraz z rodzinami liczbę Niemców można szacować na 90-120. Ważną rolę w życiu mniejszości niemieckiej odgrywał kościół ewangelicki w Kwieciszewie była zorganizowana jego Parafia. Znajdował się tu Kościół ewangelicki, pastorówka i cmentarz. Pozostałości po tej parafii pozostały do dnia dzisiejszego, w najlepszym stanie znajduje się budynek pastorówki w którym mieści się dzisiaj Przedszkole. Zachował się również sam Kościół, jednak w bardzo złym stanie technicznym, podobnie jak ewangelicki cmentarz. Życie kulturalne Niemców podtrzymywało w Kwieciszewie Niemieckie Towarzystwo Śpiewu (Deutscher Gesangverein) i Stowarzyszenie Kobiet (Frauenverein).

Kościół ewangelicki: wybudowany w latach 1834-1839, zwrócony prezbiterium ku południu. Murowany z cegły, otynkowany. Krótkie wielobocznie zamknięte prezbiterium z niewielką zakrystią. Od północy szeroka nawa prostokątna z kwadratową czterokondygnacyjną wieżą. Okna w prezbiterium i wieży zamknięte półkoliście z gzymsami nadokiennymi. Dach dwuspadowy, na wieży ostrosłupowy, kryty blachą.

Wybuch w dniu 1 września 1939 roku II wojny światowej wstrząsnął społeczeństwem Kwieciszewa. Zostało ono zajęte przez wojska Wehrmachtu w pierwszych dniach września. W walce z niemieckim najeźdźcą czynny udział wzięli młodzi mieszkańcy Kwieciszewa. Walczyli bardzo dzielnie, a kiedy trzeba było oddali za nią to co mieli najcenniejszego swoje życie. Jednym z takich bohaterów był starszy strzelec Leon Woźniak, który służył w 59 pułku piechoty Wielkopolskiej. Poległ broniąc Warszawy, pochowany został w podwarszawskim lesie, 10 czerwca 1939 roku skończył 24 lata.

Kwieciszewo należało w latach okupacji do utworzonego w październiku 1939 roku Okręgu Poznań, przekształconego w styczniu 1940 roku na Kraj Warty. Namiestnikiem tego okręgu administracyjnego mianował Hitler byłego prezydenta senatu gdańskiego Arthura Greisera. To z jego inicjatywy i w myśl jego generalnych wskazań opracowano zwarty system metod postępowania z Polakami . System ten wyróżniał się wyjątkową bezwzględnością, stosowaniem na szeroką skalę terroru i gwałtu oraz brakiem poszanowania jakichkolwiek zasad humanizmu. Systemowi temu przyświecały trzy główne cele: biologiczne wyniszczenie poważnej części ludności polskiej Kraju Wart, zmniejszenie liczby Polaków na tym terytorium także przez wysiedlenie ich do Generalnego Gubernatorstwa i wywożenie do pracy w Rzeszy, wreszcie przekształcenie pozostawionych na miejscu Polaków w bezwolnych robotników w myśl głoszonej przez Niemców dewizy: ,,Niemiec na tej ziemi panem, a Polak parobkiem". Tym strasznym systemem wyniszczania zostali objęci również mieszkańcy Kwieciszewa, szczególnie dotkliwe okazały się dla nich masowe wysiedlenia z własnych domów i eksploatacja gospodarcza, wielu z nich zostało skierowanych do ciężkiej pracy w niemieckich gospodarstwach w Kraju Warty jak i w samej Rzeszy. Władze okupacyjne zadały poważne ciosy również życiu religijnemu ludności polskiej. Rozpoczęły ich wymierzanie od zlikwidowania we wrześniu 1939 roku wszystkich działających pod patronatem Kościoła rzymskokatolickiego organizacji, oraz od usunięcia wszystkich znajdujących się w miejscach publicznych krzyży jak i figur o wymowie religijnej. Za najskuteczniejszy jednak środek w walce z Kościołem władze niemieckie uznały usunięcie całego duchowieństwa narodowości polskiej i jego częściowe wyniszczenie poprzez deportację do obozów koncentracyjnych. Masowe deportacje księży z powiatu mogileńskiego gestapo przeprowadziło w dwóch terminach: w kwietniu i maju 1940 roku, oraz na początku października 1941 roku.  Te masowe deportacje nie ominęły również długoletniego proboszcza parafii kwieciszewskiej wspominanego już niejednokrotnie księdza Stanisława Kubińskiego. Został on deportowany do obozu koncentracyjnego w Dachau, gdzie złożył świątobliwe życie za Wiarę i Ojczyznę zamęczony gazem w dniu 10 czerwca 1942 roku.

Kwieciszewo jak żadna inna osada w gminie Mogilno może poszczycić się aż trzema herbami. Pierwszy z nich wyobraża tarczę o trzech liliach, drugi Nałęcz, a więc bindę podwójną białą w sferę albo w koło ułożoną, w czerwonym  polu, której końce na krzyż są ułożone. Jednak najpopularniejszy jest herb pochodzący z XVI w. wyobrażający w tarczy o czerwonym tle złotą pięciolistną różę. Utożsamiany jest on sprzed piastowską genezą naszej miejscowości i odnosi się do kwiecistej doliny, pośród której Kmieć Qwiecisz założył naszą osadę. O istnieniu owej kwiecistej doliny leżącej na trakcie z Gniezna do Kruszwicy wspomina sam Józef Ignacy Kraszewski na stronach swojej słynnej powieści pt.„ Stara baśń".